به گزارش اکو اقتصاد،
ضعف زیرساخت‌ها، به‌ویژه در بخش انرژی و حمل‌ونقل، یکی از جدی‌ترین چالش‌هایی است که زنجیره معدن تا فولاد را تهدید می‌کند.
بر اساس برنامه‌ریزی‌های کلان، ایران قرار است تا افق ۱۴۰۴ به تولید سالانه بیش از ۵۵ میلیون تن فولاد و صادرات ۱۵ تا ۲۰ میلیون تن دست یابد؛ اما شواهد نشان می‌دهد تحقق این هدف بدون توجه به زیرساخت‌های پشتیبان، بیش از آنکه واقعیت داشته باشد، به یک شعار شبیه است.
یکی از مهم‌ترین موانع توسعه صنعت فولاد، موضوع انرژی است. طی سال‌های اخیر قطعی‌های مکرر برق در تابستان و محدودیت‌های گازی در زمستان، بارها خطوط تولید فولاد کشور را از مدار خارج کرده است.
انجمن تولیدکنندگان فولاد گزارش داده که به دلیل قطعی‌های مکرر برق، بیش از ۳۰ درصد ظرفیت تولید فولاد کشور بلااستفاده مانده است.
این موضوع علاوه بر کاهش تولید داخلی، موجب شد صادرات فولاد نیز تحت‌تأثیر قرار گیرد. بسیاری از فعالان صنعت هشدار می‌دهند که در صورت ادامه این روند، ایران بازارهای صادراتی خود در منطقه و حتی بازارهای جهانی را از دست خواهد داد.
راهکار اصلی در این حوزه حرکت صنایع بزرگ فولادی به سمت خودتأمینی انرژی و احداث نیروگاه‌های اختصاصی است. برخی شرکت‌های فولادی از جمله فولاد مبارکه و فولاد خوزستان در این مسیر گام برداشته‌اند، اما هنوز فاصله زیادی تا تأمین پایدار انرژی برای کل صنعت وجود دارد.
در کنار چالش انرژی، حمل‌ونقل نیز یکی دیگر از معضلات اصلی صنعت فولاد کشور است. بخش بزرگی از مواد اولیه معادن سنگ‌آهن در استان‌هایی مانند کرمان، یزد و خراسان قرار دارند؛ اما مصرف‌کنندگان اصلی یعنی واحدهای فولادی و نیز بنادر صادراتی در فواصل طولانی از این معادن واقع شده‌اند.
برای انتقال به‌موقع مواد اولیه و محصولات فولادی، شبکه ریلی باید توسعه یابد، اما متأسفانه ایران با کمبود جدی خطوط ریلی مواجه است. آمارها نشان می‌دهد که حدود ۸۰ درصد حمل فولاد و مواد معدنی کشور از طریق جاده انجام می‌شود که هم پرهزینه و هم زمان‌بر است.
علاوه بر آن، فرسودگی ناوگان حمل‌ونقل جاده‌ای و کمبود کامیون‌های مدرن موجب افزایش هزینه تمام‌شده و کاهش رقابت‌پذیری محصولات فولادی ایران در بازارهای جهانی شده است.
در واقع بدون توسعه زیرساخت‌های ریلی و افزایش ظرفیت بنادر برای صادرات فله، نمی‌توان به اهداف تعیین‌شده در بخش صادرات فولاد دست یافت.
یکی دیگر از مشکلات ساختاری در زنجیره معدن تا فولاد، عدم توازن در ظرفیت‌هاست. در حالی که در بخش‌هایی مانند گندله‌سازی و تولید آهن اسفنجی مازاد تولید وجود دارد، در حلقه‌هایی دیگر مانند فولادسازی و نورد با کمبود ظرفیت مواجه هستیم. این عدم توازن موجب شده بخشی از تولیدات میانی روی دست تولیدکنندگان بماند و سرمایه‌های هنگفتی بدون استفاده باقی بماند.
توسعه زیرساخت‌های صادراتی می‌تواند بخشی از این مازاد ظرفیت را جذب کند، اما شرط اصلی آن دسترسی آسان به خطوط ریلی و بنادر مجهز است.
موضوع دیگری که در کنار مشکلات زیرساختی به چشم می‌آید، کمبود سرمایه‌گذاری خارجی و فناوری روز در صنعت فولاد است. به دلیل تحریم‌ها و محدودیت‌های بین‌المللی، بسیاری از طرح‌های توسعه‌ای صنعت فولاد ایران با تاخیر اجرا شده یا نیمه‌تمام مانده است.
این وضعیت موجب عقب‌ماندگی کشور از رقبایی چون ترکیه، هند و چین شده است که با سرعت بیشتری به سمت بهره‌گیری از فناوری‌های نوین فولادسازی حرکت می‌کنند.
برای جبران این عقب‌ماندگی، علاوه بر رفع موانع سیاسی و اقتصادی، باید بسترهای جذاب برای سرمایه‌گذاری و انتقال فناوری فراهم شود.
زنجیره معدن تا فولاد ایران با وجود ظرفیت‌های عظیم معدنی و ذخایر بی‌نظیر سنگ‌آهن، همچنان با چالش‌های زیربنایی روبه‌روست.
بحران انرژی، ضعف شبکه حمل‌ونقل ریلی و دریایی، عدم توازن ظرفیت‌ها و محدودیت سرمایه‌گذاری خارجی، مهم‌ترین موانعی هستند که تحقق اهداف صادراتی و توسعه‌ای این صنعت را دشوار ساخته‌اند.
اگرچه ایران می‌تواند در زمره قدرت‌های بزرگ فولادی جهان قرار گیرد، اما تحقق این هدف بدون حل مشکلات زیربنایی و نگاه بلندمدت به توسعه زیرساخت‌ها ممکن نخواهد بود. در غیر این صورت، فرصت‌های طلایی موجود در معادن و صنایع فولادی کشور از دست خواهد رفت و جایگاه ایران در بازار جهانی فولاد تضعیف می‌شود.
زهرا مالمیر