به گزارش اکو اقتصاد، صنعت پتروشیمی ایران در سالهای اخیر گامهای بلندی در جهت کاهش وابستگی به تجهیزات خارجی برداشته است. این روند که یکی از دستاوردهای مهم این صنعت به شمار میآید، بهویژه در حوزه تجهیزات ثابت، در چند سال اخیر به دستاوردهای چشمگیری منجر شده است. کاهش وابستگی به واردات تجهیزات نه تنها به تقویت خودکفایی کشور کمک کرده بلکه بهطور مستقیم در کاهش هزینهها و افزایش اشتغال در داخل کشور مؤثر بوده است.
افزایش سهم تولید داخلی در تجهیزات ثابت
مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی، حسن عباسزاده، اخیراً اعلام کرده است که حدود ۹۵ درصد از تجهیزات ثابت صنعت پتروشیمی امروز در داخل کشور تولید میشود و تنها ۵ درصد از این تجهیزات به دلیل محدودیتهای لایسنس و دانش فنی از خارج وارد میشوند. این دستاورد بزرگ نشاندهنده توانمندی بالای صنعت پتروشیمی در تأمین نیازهای خود از طریق تولید داخلی است. تجهیزاتی همچون پمپها، کمپرسورها و رآکتورها که در فرآیند تولید پتروشیمی نقش محوری دارند، عمدتاً در داخل کشور ساخته میشوند و این موضوع باعث کاهش قابل توجه وابستگی به منابع خارجی و هزینههای ارزی شده است.
سرمایهگذاری در تحقیق و توسعه (R&D)
یکی از عوامل اصلی موفقیت صنعت پتروشیمی در کاهش وابستگی به تجهیزات خارجی، سرمایهگذاریهای کلان در بخش تحقیق و توسعه (R&D) است. بهویژه در زمینه تولید متانول، پروپیلن و پلیپروپیلن، شرکت ملی صنایع پتروشیمی توانسته است مالکیت کامل این دانش فنی را در اختیار بگیرد و این امر شرایط را برای داخلیسازی تجهیزات ویژه فرآیندهای تولید این مواد فراهم کرده است. عباسزاده در این خصوص تأکید کرده است که با در اختیار داشتن این دانش، شرکتهای داخلی موظف به تولید تجهیزات ویژه این فرآیندها شدهاند.
همکاری با شرکتهای داخلی و افزایش ظرفیت تولید
یکی دیگر از اقدامات کلیدی در کاهش وابستگی به تجهیزات خارجی، همکاری نزدیک صنعت پتروشیمی با شرکتهای داخلی است. به گفته عباسزاده، صنعت پتروشیمی سالانه حدود ۲ میلیارد دلار تجهیزات از خارج وارد میکند که با تأمین این نیاز از طریق تولید داخلی، نهتنها وابستگی به خارج کاهش مییابد بلکه اشتغال قابل توجهی نیز در کشور ایجاد میشود. در پروژههای مختلف، شرکتهای داخلی توانستهاند در زمینه تولید پمپهای فرآیندی، کمپرسورها و دیگر تجهیزات حساس پیشرفتهای چشمگیری داشته باشند.
چالشها و محدودیتها
با این حال، هنوز چالشهایی در این مسیر وجود دارد. برخی از تجهیزات حساس مانند سیستمهای کنترل و موتورهای الکترومکانیکال همچنان به واردات وابسته هستند. عباسزاده نیز به این نکته اشاره کرده است که بهعنوان مثال در بخش سیستمهای کنترل، ایران همچنان به تجهیزات خارجی وابسته است، چراکه تولید داخلی این تجهیزات نیازمند فناوری و ظرفیتهای پیشرفتهتری است که در حال حاضر در داخل کشور بهطور کامل موجود نیست. همچنین در بخش ابزار دقیق، برخی تجهیزات خاص همچون ابزارهای اندازهگیری دقیق و فناوریهای پیچیده نیاز به توسعه داخلی بیشتری دارند.
توسعه دانش فنی داخلی و ارتقای کیفیت تولید
یکی از اساسیترین راههای کاهش وابستگی به تجهیزات خارجی، توسعه دانش فنی داخلی و ارتقای کیفیت تولید در شرکتهای داخلی است. در سالهای اخیر، بسیاری از تجهیزات کلیدی مانند پمپها و کمپرسورها با بهرهگیری از دانش و فناوری بومی ساخته شدهاند. به گفته عباسزاده، کیفیت و استانداردهای تولید در شرکتهای داخلی باید بهطور مداوم ارتقا یابد تا بتوانند با رقبای خارجی رقابت کنند. یکی از مشکلات موجود این است که برخی از تولیدکنندگان داخلی ممکن است در حفظ کیفیت ثابت در تولیدات خود دچار مشکل شوند، که این امر نیاز به نظارت و پایش مستمر دارد.
اهمیت ارتقای فرهنگ تولید داخلی
یکی از موضوعات مهمی که در کنار تلاشهای فنی باید مورد توجه قرار گیرد، فرهنگسازی در حمایت از تولیدات داخلی است. حسن عباسزاده بهطور خاص به اهمیت تغییر نگرش نسلهای جوان به تولیدات داخلی اشاره کرده و گفت که این امر باید بهعنوان یک فرهنگ عمومی در جامعه ترویج شود. وی افزود که برگزاری نمایشگاهها و برنامههای آگاهیرسانی در این زمینه میتواند تأثیر زیادی در تقویت این فرهنگ و خودباوری در میان نسل جوان داشته باشد.
چشمانداز آینده
با توجه به روند کنونی، صنعت پتروشیمی ایران میتواند در سالهای آینده بهطور کامل از وابستگی به واردات تجهیزات پیشرفته رها شود و حتی در برخی موارد به صادرکننده این نوع تجهیزات تبدیل گردد. با ادامه سرمایهگذاری در حوزه تحقیق و توسعه، همکاری بیشتر با شرکتهای داخلی و ارتقای استانداردهای تولید، صنعت پتروشیمی ایران میتواند در سطح جهانی رقابت کند و به یک قطب بزرگ تولید تجهیزات در منطقه تبدیل شود.
در نهایت، کاهش وابستگی به تجهیزات خارجی در صنعت پتروشیمی نهتنها به بهبود وضعیت اقتصادی کشور کمک میکند بلکه زمینهساز ایجاد اشتغال پایدار و توسعه فناوریهای نوین در داخل کشور خواهد بود.